20 Eylül 1899 tarihinde 6,5-7,1 Mw büyüklüğünde ve Depremin şiddeti Mercalli şiddet ölçeğine göre IX (Çok yıkıcı) idi. Aydın ve Denizli’de ağır hasar oluştuğu ve 1,117-1,470 arasında can kaybı olduğu kaydedildi.
Depreme sebep olan fay, Büyük Menderes grabenini de oluşturan güneye eğimli, düşük açılı bir yapıdaydı. Yırtılmanın yüzeyin 4–5 km altında meydana geldiği düşünülmektedir.[3] Denizli bölgesinde sık sık depremler meydana gelir ve MS 60’tan bu yana kaydedilen en az sekiz büyük deprem vardır.
50 km uzunluğunda bir yüzey kırılması ve 3 m’ye kadar dikey yer değiştirme ölçüldü.
1998’de Nikolas Ambrasis, yüzey kırılma uzunluğunu 70 km olarak ölçtü. Hasar ve yardım dağıtım raporları üzerine 2013 yılında yapılan bir çalışmayla, depremin aslında birbiri ardına meydana gelen iki ana şok olabileceği söylendi. İkinci ana şokun tahmini büyüklüğü 6,7 idi.[3]
Büyük Menderes grabeni büyük ölçüde hasar gördü ve en büyük tahribatı Sultanhisar, Atça, Nazilli, Kuyucak, Sarayköy, Denizli ve Karacasu kentleri yaşadı.
Aydın merkezde 350; Köşk, Sultanhisar, Atça ve Nazilli’de 2.052; Kuyucak ve Ortakçı’da 2.931 ve Sarayköy’de 720 olmak üzere toplam 12.932 ev yıkıldı.[5] Bunun yanı sıra, 8.756 bina hasar gördü.
Ana şok ve artçıları, 1.1170-1.470 can kaybına sebep oldu ve 80.000-100.000 kişiyi evsiz bıraktı.
Denizli’deki tüm evlerin tahminen yüzde 55’i yıkıldı.
Nazilli’nin eski kısmı tamamen yıkıldı; bir meyan kökü fabrikası ve tüm kamu altyapıları yok oldu. Şehrin daha yeni kesiminde, evlerin yarısı yıkıldı ve deprem sonrası çıkan yangınla daha da kötüleşti.
Yangınlar, ana şoktan kurtulanlar da dahil olmak üzere Sarayköy’deki bazı evleri de yok etti.
Aydın’da yüzlerce ev ve bir caminin minareleri çöktü. Bir fabrika bacası, bazı kiliseler ve sinagoglar yıkıldı.
Aydın’dan Çal ve Denizli’ye uzanan demiryolu hattında, hafriyatın bir kısmı çökerek rayların 2 m havada asılı kalmasına neden oldu. Sarayköy yakınlarında bulunan üç kentte demiryolu köprüleri hasar gördü.
Kuyucak ve Gemelli’nin doğusunda telekomünikasyon direklerinin çöktüğü bildirildi. Heyelanlar terk edilmiş bir kasabayı yok etti ve iki kasabaya zarar verdi. Koçarlı, Şahinli ve Cellat’ta toprak sıvılaşması rapor edildi.[6]
Neler yapıldı
Deprem haberi İstanbul‘a ulaştı ve bir kriz yönetim planı yapıldı. İstanbul ve İzmir‘de çeşitli dini ve etnik gruplar tarafından çok sayıda yardım kampanyası başlatıldı. Hasar gören telekomünikasyon sistemleri depremden sonraki ilk günlerde yardım dağıtımını yavaşlattı. Yardım dağıtımı dağınıktı ama daha sonra resmi kurumlar devreye girince daha düzenli bir şekilde devam etti.[3] Osmanlı hükûmeti 5.598 evin inşasına yardım etti ve 11.975 evin onarımını yaptı.[5]
Kahin olmaya gerek yok. bilim insanlarını dinlememiz yeterli. İsabetli deprem tahminleri ile tanınan Prof. Dr. Üşümezsoy’un sıradaki deprem merkezi olarak Aydın’ı işaret ettiğini biliyoruz. üşümezsoy’un beyanı “Aydın-İkaria fayı kırılabilir. İzmir Körfezi içinden, kordon boyunca yürüyen, Narlıdere ve Urla’ya devam eden bir fay var, bu fayda kırılma beklenebilir. İkaria adası, Kuşadası’nın karşısında, Sisam’ın tam arkasında yeralıyor. Dümdüz fay hattını çiz… İkaria, Sisam, Kuşadası, Söke, Aydın’a uzanıyor, Nazilli’ye devam ediyor. İkaria tarafında kırılırsa, nispeten zararımız az olur. Ama Aydın tarafında kırılırsa, fena yıkılırız. Kuzeyde Selçuk’u da yıkar, güneyde Didim’i de” dedi.
2021 yılı Afad raporunda merkez üssü Aydın olan bir depremde Aydın geneli 277 bin binadan 137 bini hasar alacağı 37 bin binanın yıkılacağı 41 bin binanın ağır hasar alacağı ön görülüyor.
12.03.2023 saat 10:37
Düzenleyen Uzay TOK
